یونس بن حبیب الضبی، مکنی به ابوعبدالرحمان.
امام نحویان بصره در روزگار خویش بود و محضر او مجمع اهل ادب و نحو و تحقیق و مرجع رفع مشکلات ادیبان و نحویان بود. «سیبویه» از محضر او کسب علم کرده و در کتاب خود از او روایت دارد و نیز کسایی و فرّاء و ابوعبیده و ابوزید انصاری و جز آنان و همچنین فقها از محضر او استفاده کرده اند.
او در عربیت شیوه ها و قیاسهایی داشت که مخصوص خودش بود.
وی را تألیفات سودمند بسیاری بود که از آن جمله است
١- معانی القرآن (بزرگ)
٢- معانی القرآن (کوچک)
٣- کتاب اللغات
٤- کتاب النوادر
٥- کتاب الامثال.
وی به سال ٨٠ ه.ق. به دنیا آمد و به سال ١٨٢ ه.ق. در١٠٢ سالگی درگذشت.
حلقۀ درس او به بصره بود. طلاب علم و اهل ادب و فصحای اعراب و وفود بادیه از راههای دور به خدمت او شتافتند. من [ابن ندیم] به خط عبدالله بن مقله خواندم که از ابوالعباس ثعلب روایت کرده است. عمر یونس از صد درگذشت و به سبب پیری از کار افتاده بود و به سال صد و هشتاد و سه درگذشت و در عمر خود زن نکرد و سُرّیّة نیز نگزید و همت او جز در طلب علم و محادثۀ رجال علم صرف نشد.